“Ä°mparatorluk günden güne zayıflamaktadır. Niçin saklamak? Onu bu hâle düşüren sebeplerin başında AvrupalılaÅŸma zihniyeti gelir. Temellerini III. Selim’in attığı bu zihniyeti, derin cehaleti ve sonsuz hayalperestliÄŸi yüzünden II. Mahmut son haddine vardırır. Babıâli’ye tavsiyemiz ÅŸudur: hükümetinizi dinî kanunlarınıza saygı esası üzerine kurunuz. Devlet olarak varlığınızın temeli, PadiÅŸahla Müslüman tab’a arasındaki en kuvvetli baÄŸ, dindir. Zamana uyun, çağın ihtilaçlarım dikkate alın. Ä°darenizi düzene so-kun, ıslah edin. Ama yerine size hiç de uymayacak olan müesseseleri koymak için eskilerini yıkmayın. Avrupa medeniyetinden sizin kanun ve nizamlarınıza uymayan kanunları almayın. Batı kanunlarının te¬meli Hıristiyanlıktır Türk kalınız. Tatbik edemeyece¬ğiniz kanunu çıkarmayın. Hak bellediÄŸiniz yolda ilerleyin. Batı’nın sözlerine kulak asmayın. Siz ilerlemeye bakın. Adalet ve bilgiyi elden bırakmayın. Avrupa eflıâr-ı umûmiyesinin az çok deÄŸeri olan kısmını yanınızda bulacaksınız. Kısaca, biz Babıâli’yi kendi idare tarzı’nm tanzim ve ıslahı için giriÅŸtiÄŸi teÅŸebbüslerden vazgeçirmek istemiyoruz.. Ama, Avrupa’yı örnek olarak olmamalıdır kendine. Avrupa’nın ÅŸartları baÅŸkadır, Türkiye’nin baÅŸka. Avrupa’nın temel kanunları DoÄŸu’nun örf ve âdetlerine taban tabana zıttır, ithal malı ıslahattan kaçının. Bu gibi ıslahat Müslüman memleketlerini ancak felakete sürükler. Onlardan haır gelmez sizlere.”
Metternich
Cemil Meriç. Bu ülke. s 167
