, ,

Dispers boyar maddeler

Dispers boyar maddeler amino ve hidroksil grupları ihtiva eden, düşük molekül ağırlıklı bileşiklerdir. Boyama esnasında, elyaf ile boyar maddedeki amino ve hidroksil grupları arasında H bağları meydana gelmekte ve dolayısı ile van der Waals kuvvetleri önemli rol oynamaktadır [22].

Polyester elyaf hidrofob özellik gösterdiğinden büyük moleküllü boyar maddeler elyaf içine kolay nüfuz edemezler. Bundan dolayı polyesterin boyanmasında en çok kullanılan boyar maddeler dispers boyar maddelerdir [25].

Dispers boya ve boyar maddeleri

Bu sınıf boyar maddelerin isimleri, suda çözünmemeleri ve uygulamanın sudaki dispersiyonlarında yapılmasından kaynaklanmaktadır [19].

Bunlara ilkin asetat lifinin boyanması için çıkarıldığından Asetat Boyaları denmişse de bugün sentetiklere de uygulandığından bunun yerine artık Dispers Boyaları deyimi kullanılmaktadır [24].

Dispers boyar maddeler, sudaki dispersiyonlarını oluşturmak üzere bir yüzey aktif madde katılmış su içine konur. Dispers boyar maddelerin suda çözünmeme özelliği, onun boya banyosunu terk ederek, çok daha substantif olan liç içine girmesini sağlar. Boyama banyosunun ısıtılması, boyar madde moleküllerinin enerjisini arttırır ve tekstil lifinin boyanmasını hızlandırır.  Isıma lifi bir dereceye kadar şişirir ve boyar madde moleküllerinin lifin amorf bölgeleri içine nüfuz etmesine ve orada yerleşmesine yardımcı olur. Boyar madde molekülleri lifin polimer sistemine H bağları ve van der Waals kuvvetleri yardımıyla tutulurlar [19].

Poliester lifleri, fazla kristalin ve hidrofobtur. Bunları kaynatarak orta ve koyu renklere boyamak bu yüzden çok zordur. Bu renkleri elde etmek için poliester lifleri, ya taşıyıcı ekleyerek veya yüksek sıcaklıklara ısıtarak boyanır [19].

 Kaynaklar:

[19] BAŞER, İ., ‘’Tekstil Teknolojisi’’, Marmara Üniversitesi Yayın No: 634, Teknik Eğitim Fakültesi Yayın No: 13, İstanbul, 1988.

[22] BOZDOĞAN, A., ‘’Atıksulardaki Tekstil Boyar Maddeleri Renginin Devrettirilen Koagülant (CaO-MgCO3) ile Giderilmesi’’, Doktora Tezi, İTÜ, İnşaat Fakültesi, İstanbul, 1984.

[24] ÖZGİRGİN, M., ‘’Boyar Madde Kimyası’’, Birinci Baskı, M.E. Basımevi, İstanbul, 1986.

[25] TROTMAN, E.R., ‘’Dyeing and Chemical Technology of Textile Fibres’’, Griffin, 1975.